Ceremoniarz, zwany również mistrzem ceremonii (w dokumentach wydanych po Soborze Watykańskim II jedynie to określenie jest używane) czuwa nad prawidłowym zorganizowaniem i przebiegiem liturgii, jak i wykonaniem wszelkich ceremonii liturgicznych. W czasie liturgii pozostaje w pobliżu celebransa jednocześnie dając odpowiednie znaki i polecenia (komendy) pozostałym usługującym, by spełnili w danym momencie przeznaczone im funkcje.
Zasadniczo w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego funkcję ceremoniarza spełnia osoba świecka, lecz dawne dokumenty zalecają, by była to osoba duchowna. A. Jougan w „Słowniku kościelnym łacińsko – polskim” pisał: „Przed Soborem Watykańskim II ceremoniarzem był duchowny, zwany mistrzem ceremonii, który czuwał nad godnym i właściwym spełnianiem uroczystych czynności liturgicznych (1958, s. 82). Wydane po Soborze Watykańskim II Caeremoniale episcoporum w roku 1984 wskazuje wyraźnie, że posługa ceremoniarza nie jest zarezerwowana wyłącznie dla duchownych.
Nazewnictwo
W długiej historii liturgii przyjęło się wiele określeń opisujących funkcję ceremoniarza. W pierwszych wiekach spełniał ją diakon (gr.diakonos – sługa). W późniejszym czasie mistrzami ceremonii zostali archidiakoni (archi od gr. archiod, tj. „początek” tłumaczy się jako „główny” lub „naczelny”). Następnie wykształciły się następujące określenia: admonitores, memoriales, rememoratorii lub vuggestores – nazwy te wskazywały na ich zadania spełniane w czasie liturgii oraz ich kolejność.
W Kościele greckim ceremoniarze byli nazywani hypomimniskon lub hieromnemon, natomiast Goar w swym Euchologion używa określenia: caeremoniarum praefecti. W XV wieku utrwaliły się określenia caeremoniarius (ceremoniarz) i magister caeremoniarum (mistrz ceremonii), które są do dziś używane w nomenklaturze kościelnej oraz w mowie potocznej.
Strój ceremoniarza
W liturgii Mszy świętej sprawowanej w formie nadzwyczajnej ceremoniarz ma na sobie sutanellę oraz komżę. Jego strój nie wyróżnia się zatem niczym od ubioru pozostałych ministrantów.
Posługując w liturgii Mszy świętej sprawowanej w formie zwyczajnej ceremoniarz winien być ubrany w albę, przepasaną na biodrach paskiem, jeżeli ta nie jest uszyta w taki sposób, że przylega do ciała bez niego. Jeśli alba nie osłania dokładnie szyi, przed ubraniem alby należy nałożyć humerał (por. OWMR 336).
