„Aby wszyscy ludzie,  pociągnięci do otwartego Serca Zbawiciela, z radością czerpali ze źródeł zbawienia”
(prefacja o NSPJ)

I. Kult Najświętszego Serca Pana Jezusa

Każdy kult chrześcijański posiada wymiar liturgiczny i egzystencjalny, co oznacza, że związany jest z oddawaniem należnej czci Bogu oraz wpływa na kształtowanie chrześcijańskiej postawy, człowieka „cichego i pokornego serca”, który sam się uświęca i przez zaangażowanie apostolskie zabiega o uświęcenie i zbawienie innych.

Kult Serca Jezusa jest oddawaniem czci i wyrazem szacunku wobec całej Osoby Wcielonego Bożego Syna, i ukazuje, że Jezus Chrystus jest uosobioną Miłością. Zasadnicze praktyki kultu NSPJ prowadzą do sakramentalnego kontekstu pokuty i Eucharystii. Kult nabiera wówczas wymiaru kultu miłości i wynagrodzenia, które w praktyce stanowią wypełnienie dwóch podstawowych obowiązków wypływających z wiary: miłości i zadośćuczynienia. Człowiek trwając przy Jezusie i w łączności z Nim (Eucharystia, adoracja), bardziej dostrzega, że jest przez niego obdarowanym (dzieło odkupienia; czuwająca opatrzność; osoby; okoliczności; natchnienia;..). W szczerości dostrzega także swoją obojętność, czy nawet niewdzięczność wobec codziennych „śladów” Jego miłości, z czego rodzi się pragnienie wynagrodzenia za grzechy własne i całego świata. Doświadczając miłości Boga, dostrzegamy jak często nie odpowiadamy na nią własną miłością.

Kult Serca nie może mieć wyłącznie charakteru czysto pobożnościowego, dewocyjnego, emocjonalnego, mało praktycznego, biernego czy przybierającego postać czysto zewnętrznego formalizmu religijnego. Serce dotyczy całej osoby, kształtuje głębię osoby ludzkiej z jej myślami, postawami i działaniem i zmierza do gorliwości apostolskiej. Miłość Boga względem człowieka nie zadowoliła się poziomem deklaratywnym, ale wyrażała w konkretnych słowach i czynach Zbawiciela. Podobnie i miłość człowieka domaga się ukształtowanej postawy oraz działania.

Autentyczny kult Serca Jezusowego ma więc zasadniczy wpływ na proces uświęcenia człowieka. To uświęcenie dokonuje się przede wszystkim poprzez rozwój miłości do Boga i do ludzi. Jest to odpowiedź na wezwanie Jezusa do naśladowania Jego cichego i pokornego Serca (por. Mt 11,29).  W ten sposób kult Bożego Serca staje się – według określenia Piusa XII – „szkołą miłości”: „Kult Najświętszego Serca Jezusowego stanowi najskuteczniejszą szkołę tej miłości, na której powinno się wspierać Królestwo Boże w duszach poszczególnych ludzi, w rodzinach i w narodach” ( Pius XII, Encyklika Haurietis aquas). Pius XII pisał:  „Nie ulega więc żadnej wątpliwości, że wierni oddając hołd Najświętszemu Sercu Jezusa czynią zadość, z całą pewnością, najpoważniejszemu obowiązkowi, jakim jest służenie Bogu, oddając równocześnie Stwórcy i Odkupicielowi siebie samych wraz ze wszystkim, co posiadają, a więc swoje najgłębsze uczucia i czyny. W ten sposób spełniają posłusznie przykazanie Boże: «Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą swoją duszą, całym swoim umysłem i całą swoją siłą» (Mk 12,30; Mt 22,37). Dzięki temu nabierają pewności, że do oddania czci Bogu skłania ich nie korzyść prywatna, mająca na oku ciało lub duszę, albo życie doczesne czy wieczne, lecz sam Bóg, któremu pragną służyć poprzez akty miłości, uwielbienia i dziękczynienia. (…) W kulcie oddawanym Najświętszemu Sercu Jezusa nie są najważniejsze zewnętrzne przejawy pobożności, a znaczenie tego kultu nie wiąże się wyłącznie z określonymi dobrami, które Chrystus prywatnie obiecał. Obietnice te zostały dane w tym celu, by ludzie spełniając swoje zasadnicze obowiązki religijne, jakimi są miłość i zadośćuczynienie, odnieśli przez to jak największe korzyści duchowe”. ( Haurietis aquas)

Trzeba brać od uwagę kult, duchowość i postawy wynikające z miłowania Serca Zbawiciela. Ma to prowadzić do odnowy życia chrześcijańskiego w wymiarze indywidualnym i społecznym.

Ks. Jerzy Misiurek wyróżnia trzy rodzaje form kultu Serca Jezusowego: kult czysto wewnętrzny, kult zewnętrzny indywidualny oraz kult zewnętrzny społeczny.

Oddawanie czci Bożemu Sercu prowadzi do poznania i naśladowania postawy moralnej Jezusa Chrystusa. Do najbardziej charakterystycznych elementów tej postawy należą: poświecenie się i wynagrodzenie Sercu Jezusa oraz kontemplacyjna adoracja.

• Przez poświęcenie się Sercu Jezusa człowiek wierzący deklaruje Bogu całkowitą dyspozycyjność wyrażającą się w posłuszeństwie prawu Bożemu (upodobnienie się do Jezusa). dotyka to serca, wewnętrznej motywacji miłości, która jest przemyślana i trwała.

Każdy akt poświęcenia i zawierzenia jest aktem religijnym, który zobowiązuje do realizacji podjętych wobec Boga zobowiązań. W poświęceniu się NSPJ możemy wyróżnić kilka aspektów: duchowy, społeczny, kultyczny, apostolski. Szczególnym rodzajem publicznego aktu poświęcenia się NSPJ jest intronizacja. Polega ona na uroczystym poświęceniu się rodzin lub innych wspólnot (np. parafia) NSPJ. Inspirację czerpie z objawień Serca Bożego św. Małgorzacie Marii Alacoque.

• Wynagrodzenie – zadośćuczynienie za grzechy oraz naprawienie krzywd wyrządzonych przez grzeszne czyny (por. PIUS XI, Miserentissimus Redemptor). Wynagrodzenie winno mieć charakter indywidualny i społeczny. Do form zadośćuczynienia należą następujące praktyki religijne: przyjmowanie Komunii świętej wynagradzającej, godzina święta, czyli czuwanie w określonej porze dnia wypełnione modlitwą i błaganiami pokutnymi oraz rozważanie męki Pańskiej. Wezwanie do wynagrodzenia związane było z jednym z objawień, do którego doszło 19 czerwca 1675 r., w oktawie Bożego Ciała. Św. Małgorzata Maria klęczała przed Najświętszym Sakramentem, kiedy ujrzała Pana Jezusa. Odsłonił On swe Serce i powiedział:

„Oto Serce, które tak bardzo umiłowało ludzi, że niczego nie szczędziło, aż do wyczerpania i wyniszczenia się, by im dać dowody swej miłości. A w zamian od większości ludzi doznaję tylko niewdzięczności przez nieuszanowania i świętokradztwa, przez oziębłość i pogardę, z jaką się odnoszą do Mnie w tym Sakramencie miłości.”

Podczas tego objawienia Jezus zażądał, aby w pierwszy piątek po oktawie Bożego Ciała odbywała się szczególna uroczystość ku czci Jego Serca i aby w tym dniu przystępowano do Komunii św. oraz uroczyście wynagradzano zniewagi, jakich Serce Jezusowe doznaje od ludzi, zwłaszcza przez nieuszanowanie sakramentu Eucharystii. Za tymi słowami kryło się wezwanie do ustanowienia święta Serca Jezusowego i upowszechnienia kultu Serca Jezusa w całym Kościele. Św. Małgorzacie Marii przypadło w udziale zapoczątkowanie tego dzieła.

• Adoracja kontemplacyjna, która przeradza się w pragnienie upodobnienia do Chrystusa (Pius XII, Haurietis aquas). Kontemplacja rozumiana jest jako patrzenie z umiłowaniem, które zachwyca się miłością Zbawiciela i, przynagla człowieka do zjednoczenia z Bogiem ; gotowości dzielenia się dobrą nowiną o miłującym Bogu (doświadczenie i opowiadanie o nim). Św. Jan Paweł II w stulecie poświęcenia ludzkości NSPJ skierował 11 czerwca 1999 roku orędzie przypominające o potrzebie kontemplacyjnego spojrzenia na Serce Jezusa, przez które człowiek:” stara się przeniknąć do głębi uczucia Chrystusa, prawdziwego Boga i prawdziwego Człowieka”. Papież nauczał: „ „Kontemplacja Serca Jezusa w Eucharystii skłoni wiernych do poszukiwania w tym Sercu niezgłębionej tajemnicy kapłaństwa Chrystusa i kapłaństwa Kościoła. W komunii z braćmi pozwoli im zasmakować duchowej słodyczy miłości, czerpanej u samego źródła. Pomagając każdemu z nich w ponownym odkryciu sensu własnego chrztu, głębiej uświadomi im apostolski wymiar ich życia, który należy realizować przez szerzenie miłości i przez misję ewangelizacyjną. Każdy włączy się gorliwiej w modlitwę do Pana żniwa (por. Mt 9, 38), aby dał Kościołowi «pasterzy według swego serca» (por. Jr 3, 15), rozmiłowanych w Chrystusie Dobrym Pasterzu, którzy będą kształtować własne serca na wzór Jego Serca i gotowi będą iść drogami świata, aby głosić wszystkim, że On jest Drogą, Prawdą i Życiem (por. Pastores dabo vobis, 82). Winna się z tym łączyć konkretna działalność, zmierzająca do tego, aby wielu młodych ludzi, wsłuchanych w głos Ducha Świętego, dzięki odpowiedniej formacji umiało dziś odpowiedzieć w głębi swoich serc na wielkie oczekiwania Kościoła i ludzkości oraz mogło podjąć wezwanie Chrystusa do poświęcenia się wraz z Nim, z entuzjazmem i radością, «za życie świata» (J 6, 51).” (Orędzie Jana Pawła II na stulecie poświęcenia ludzkości Najświętszemu Sercu Pana Jezusa. 11.06.1999).

Praktycznym owocem adoracji winno być prowadzenie życia chrześcijańskiego wypełnionego miłością i potwierdzonego realizowaniem cnót moralnych. Trwając przy Jezusie, człowiek przyjmuje Go jako wzór i źródło swojego myślenia i działania.

Postawy wynikające z kontemplacji Serca Jezusa:

1. a) Uczcie się ode Mnie, bo jestem cichy i pokornego Serca” (Mt 11, 29); „Jezu cichy i pokornego Serca, uczyń serca nasze według Serca Twego”. (łagodność, miłosierdzie, pokora)
2. b) Posłuszeństwo wiary
3. c) Czystość myśli, intencji, działań
4. d) Męstwo w obliczu trudów i przeciwności
5. e) Cierpliwość
6. f) Miłosierdzie
7. g) Hojność
8. h) Pokój i pojednanie
9. i) Pociecha i nadzieja

II. Peregrynacja- główne założenia

Arcybiskup Edward Ozorowski wyjaśnia, że łacińskie słowo „peregrinatio” (per agrum ire) łączy się ściśle ze słowem „visitatio”. Pierwsze z nich oznacza wędrowanie, pielgrzymowanie, przybywanie z daleka, drugie – nawiedzenie, patrzenie, przegląd. Pielgrzymkę odbywają ludzie: sami lub ze świętymi przedmiotami. Jest ona drogą z obranego punktu wyjścia do wyznaczonego punktu dojścia. Towarzyszy jej cel, który jednocześnie nadaje jej sens. Nawiedzać zaś miejsca lub osoby mogą: Pan Bóg, święci niebiescy lub ludzie. Nawiedzanie o charakterze religijnym ma swoje odniesienie do Boga i określa relacje między Bogiem a ludźmi. Łączy ono w sobie treści „peregrinatio” i „visitatio”. (RTK, 2008 r, s. 64-65)

Bóg nawiedza ludzi za pośrednictwem wydarzeń, osób lub rzeczy.

Wszystkie zdrowe przejawy kultu wyrażanego w przenoszeniu świętych przedmiotów mają zawsze za cel Boga w Nim Samym lub w Jego świętych. Sobór Nicejski III (787) stwierdził: „cześć oddawana wizerunkowi przechodzi na prototyp, a kto składa hołd obrazowi, ten go składa Istocie, którą obraz przedstawia” (nr 16. Dokumenty soborów powszechnych, t. 1, Kraków 2002, s. 338.)

Peregrynacja nie ma i mieć nie może jedynie wymiaru pobożnościowego, kultycznego.  Ma być wydarzeniem wiary, czasem łaski. W istocie ma prowadzić do formacji postawy chrześcijańskiej oraz apostolskiego zaangażowania.

III. Główne cele peregrynacji diecezjalnej i parafialnej w Archidiecezji Przemyskiej

• Kult Eucharystii (miłujące Serce Jezusa); Wyznać (Serce jest pierwszym symbolem miłości. Jeżeli więc św. Jan Apostoł twierdzi, że „Bóg jest miłością” (1J 4,8), to oddawanie czci Sercu Boga jest kontemplacją Jego miłości.), celebrować (Kiedy Syn Boży umierał na krzyżu, jeden z żołnierzy przebił bok, z którego wypłynęły krew i woda (por. J 19,34). Liturgia przypomina to wydarzenie wskazując, że „tam wzięły początek sakramenty Kościoła, aby wszyscy ludzie, pociągnięci do otwartego Serca Zbawiciela, z radością czerpali ze źródeł zbawienia” (z prefacji o Najświętszym Sercu Pana Jezusa), naśladować („Uczcie się ode Mnie, bo jestem cichy i pokorny sercem…” (Mt 11,29).)
• Wyjaśnienie i ożywienie kultu NSPJ (formy pobożności NSPJ z ich wyjaśnieniem; szczególny akcent na rozumienie nabożeństwa pierwszych piątków miesiąca; godzina święta; poświęcenie siebie, rodzin, parafii; akt intronizacji; inne). Jan Paweł II przypominał i uczył, że „Zasadnicze elementy tego nabożeństwa należą w sposób trwały do duchowości Kościoła w ciągu całej jego historii: Kościół od zarania swych dziejów zwracał się do przebitego na krzyżu Serca Chrystusowego, z którego wypłynęła krew i woda, symbole sakramentów, które tworzą Kościół, a Ojcowie chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu widzieli w Sercu Wcielonego Słowa początek dzieła naszego zbawienia, owoc miłości Bożego Odkupienia, którego przebite Serce jest szczególnie wymownym symbolem”. Uczył, że „Teologia Boskiego Serca jest równocześnie programem życia. To jest program stary jak chrześcijaństwo. Teologia Boskiego Serca jest pewnym programem życia wiarą”. (Warszawa 1999 r)
• Ewangelizacja rodzin w parafii
• Uświęcanie ludzkich serc (postawa chrześcijańska) „ Uczyń serca nasze według Serca Twego”. O. Stanisław Groń SJ zauważa: „ W promieniach miłości płynącej z Serca Jezusa powinna topnieć ludzka surowość, winna zanikać obojętność, a powinna pogłębiać się więź przyjaźni we wspólnocie Kościoła i w społeczeństwach. Ludzie serca- często zagubione w hałaśliwym świecie- powinny zostać wypełnione miłością Serca Jezusa.” (Zeszyt specjalny. 100. Rocznica poświęcenia Polski Najświętszemu Sercu Pana Jezusa). „Jezu cichy i pokornego Serca, uczyń serce nasze według Serca Twego”
• Zadośćuczynienie NSPJ za grzechy (zanika świadomość grzechu wśród wiernych. Powrót do rachunku sumienia; modlitwy aktu wynagrodzenia NSPJ; nabożeństw przebłagalnych uwrażliwiających wiernych na konieczność wynagrodzenia i zadośćuczynienia)
• Promowanie wspólnot poświęconych duchowości NSPJ (np. Honorowa Straż NSPJ)
• Zachęta do odnowienia, renowacji kapliczek, obrazów, intronizacji obrazu NSPJ w domach
• Okazja do modlitwy rodzinnej
• Formowanie animatorów/ liderów prowadzących modlitwę w domu i spotkania formacyjne w rodzinach/parafiach
• Zachęta do gorliwości apostolskiej w rodzinie, sąsiedztwie, parafiach
• Upraszanie powołań kapłańskich, misyjnych, zakonnych według Serca Jezusa

Warto przemyśleć

Propozycje spotkań wiernych z kapłanami (wersje do wyboru przez księdza proboszcza)

1. a) Spotkania kapłana z wiernymi w domach parafian mogą stanowić okazję do indywidualnych rozmów, modlitwy, ale także pewną trudność. tzn. czasową (wielość innych obowiązków na parafii, w tym np. grupy formacyjne). Poza tym, trzeba wziąć pod uwagę, że domownicy będą liczyć na przeprowadzenie modlitw przez księdza, będą przygotowywać posiłki itd. Może to rodzić sprzeciw samych księży (ciężary nie do uniesienia). Jednak wydaje się zasadnym rozważenie takiej ewentualności i roztropne rozeznanie co do odwiedzin osób/parafian, którzy zgłoszą się do przyjęcia obrazu. Kapłan może rozłożyć wizyty wg możliwości, lub w przypadku kilku wikariuszy, podzielić np. rejonami.
2. b) Przygotowanie animatorów (zelatorów) którzy przeprowadzą spotkanie z rodzinami w mieszkaniach, lub salkach katechetycznych wg. numerów wskazanych przez księdza proboszcza (animatorzy posługują się przygotowanym dla nich konspektem spotkania). Ich posługa wydaje się być niezbędna w domach osób samotnych, opieki społecznej itp.
3. c) Zaproszenie wiernych numerami domów, ulicami np. co piątek lub raz w miesiącu na I piątek miesiąca. Wówczas: nabożeństwo do Serca Pana Jezusa; konferencja tematyczna oraz spotkanie na plebanii lub w salce katechetycznej i uwrażliwianie rodzin na wspólna modlitwę i odpowiedzialność za łaskę wiary. Ewentualność taka może być alternatywą dla obecnie peregrynującego obrazu (Matki Bożej, świętych Pańskich). Z racji duszpasterskich nie należy zaczynać peregrynacji w momencie, kiedy peregrynuje inny obraz, figura, relikwie.
4. d) Pielgrzymka rodzin (dzieci, młodzieży) do sanktuariów dedykowanych Sercu Pana Jezusa lub związanych z kultem np. Korczyna
5. e) Spotkanie tzw. rejonu, pod przewodnictwem kapłana np. przy kapliczce dedykowanej NSPJ (śpiew Litanii do NSPJ)
6. f) Pielgrzymka z obrazem peregrynacyjnym dzielnicami parafii (rejonami) z odpowiednimi modlitwami, pieśniami (ewentualnie stacje peregrynacyjne na wzór ołtarzy na uroczystość Bożego Ciała)

Ks. Jan Szeląg