W niedzielę, 28 września 2025 r., abp Adam Szal celebrował Eucharystią dziękczynną za zakończone prace konserwatorskie w starym, zabytkowym kościele na terenie parafii pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Średniej Wsi (dekanat Lesko).
W homilii metropolita przemyski nawiązał do słów św. Pawła „w dobrych zawodach wystąpiłem, bieg ukończyłem, wiary ustrzegłem”. – Apostoł zachęca nas do szczególnej akcji. Walcz w dobrych zawodach. W dobrych zawodach o wiarę. Zdobywaj życie wieczne. Do niego zostałeś powołany – przypomniał hierarcha i podkreślił, że „jakość życia tu na ziemi pociąga za sobą też jakość życia w przyszłości”.
Abp Szal mówił, że życie ziemskie można zweryfikować, można na nie narzekać, ale jest zawsze „wyzwaniem dla każdego z nas, a także pokazuje drugi etap życia”. – Ten drugi etap jest konsekwencją tego pierwszego i jakby jego dalszym ciągiem, związanym z poprzednią formą życia, czyli z tym życiu ziemskim – zaznaczył kaznodzieja i zachęcał, za św. Pawłem, żeby „przyszłość wypracować wielkim wysiłkiem”.
Wobec tego hierarcha zachęcał, aby popatrzeć na swoje życie rozumiane jako drogę i nawiązał także do słów świętego biskupa Sebastiana Pelczara, który napisał, że „życie jest podobne do podróży”. W tej podróży jest „miasto, w którym czeka nas król. To niebo, gdzie czeka nas Chrystus”, a „groźnymi zwierzętami, zwierzętami, bestiami jest zły duch, diabeł”.
Metropolita przemyski nawiązał również do przypowieści o bogaczu i Łazarzu. Bogacz popełnił błąd, ponieważ „jemu dobra materialne przysłoniły cały świat”. – Widział siebie, stał się egoistą z sercem zatwardziałym – podkreślił hierarcha. – Ewangelia zwraca uwagę na to, że trzeba mieć taką refleksję i takie przemyślane spojrzenie na to, co nas otacza. Ewangelia zwraca uwagę, że trzeba korzystać z drogowskazów, które otrzymujemy w drodze do wiecznego szczęścia, do spotkania z Chrystusem – dodał odwołując się do tego, że bogacz prosił o interwencję zza światów, ale usłyszał: „mają Mojżesza i proroków, niech że ich słuchają”.
Jak wskazał kaznodzieja, człowiek potrafi zignorował te Boże drogowskazy. – Czy to jest możliwe? Możliwe, bo Pan Jezus zmartwychwstał. Czy wszyscy w Niego uwierzyli, gdy pojawił się między ludźmi? Nie uwierzyli, bo Pan Pan Bóg zawsze zostawia nam, ludziom, taki pewien margines. Margines bardzo ważny, mówiący o tym, że jeżeli zechcemy pójść tą drogą, na którą zaprasza nas Chrystus, to na pewno dojdziemy do celu, a jeżeli nie, to Pan Bóg nas nie zmusi – wyjaśniał arcybiskup.
Na zakończenie hierarcha postarał się wyciągnąć przesłanie z odczytanego Słowa Boże. – Jak wiemy z bogactwa można zrobić różne różne użytek. Tutaj ta świątynia swoje istnienie zawdzięcza rodzinie Balów, którzy właśnie należeli do zasobnych tutaj Bieszczadach. I którzy choćby w przypadku Piotra Bala, postanowili zrobić dobre użytek ze swoich pieniędzy i ufundować kościół, świątynię – zawiązał do historii zabytkowego kościoła w Średniej Wsi. – Ta myśl i to dobro zaowocowało i trwa do dzisiaj – dodał.
Metropolita przemyski wyraził ogromną wdzięczność wobec wszystkich, którzy troszczyli się o tę świątynie przez wieki. – Dziękujemy tym, którzy zatroszczyli się o to, aby ta świątynia była piękna, jak to widzimy, w obecnej sytuacji. Tak piękna, że ludzie przybywają, są zachwyceni/ Tak piękna, że nawet pary, które rozpoczynają życie małżeńskie chcą zawrzeć zabrać małżeństwo właśnie tu, w tej pięknej świątyni – powiedział kaznodzieja i zachęcał, aby to piękno nie tylko zachwycało, ale „żeby równie piękna była nasza dusza, nasze wnętrze”. – Oby nikt z nas nie spotkał się z takim zaskoczeniem jak ten bogacz, który uważał, że trzeba żyć tutaj na ziemi, bo tu jest najlepiej, a nie myślał o tym, że czeka go jakaś przyszłość – abp Szal nawiązał do odczytanej Ewangelii. – Módlmy się o to, aby każdy z nas rozumiał, że powołaniem naszym jest jest świętość, jest zbawienie i trzeba włożyć nasz wysiłek to, aby tam się dostać – zakończył homilię metropolita przemyski.
Rys historyczny
Zabytkowy kościół w Średniej Wsi jest najstarszą drewnianą świątynią katolicką w Bieszczadach. Wzniesiony został w drugiej połowie XVI wieku jako kaplica dworska. Do powtórnego uposażenia kościoła doszło w 1727 r., za sprawą Katarzyny z Oraczewskich Balową. W latach 1959-68 został gruntownie wyremontowany, wymieniono belki, wykonano oszalowanie wewnątrz i stolarkę okienną, a dach pokryto gontem. W latach 80-tych powiększono kościół poprzez dobudowę wieży oraz wycięto otaczające go stare dęby, a w latach 90-tych dobudowano drugą zakrystię.
Tradycja wiąże początki powstania obiektu z testamentem spisanym w 1621 r. przez dziedzica wioski, podkomorzego sanockiego − Piotra Bala. Nawrócony z kalwinizmu wyraził życzenie, by jego małżonka także powróciła na katolicyzm i zbudowała kaplicę, w której małżonkowie zostaną pochowani
W czasie, gdy kościółek ten był kaplicą dworską (XIX w.), modliła się tu często hrabina Kuczkowska, de domo Henrietta Ewa Ankwiczówna. Ona to poznała w Rzymie młodego Adama Mickiewicza. Do ślubu jednak nie doszło, gdyż sprzeciwił się temu ojciec panny. Mickiewicz uwiecznił swoją miłość w wierszu Do mego Cziczerona oraz w III części Dziadów w postaci Ewy. Ankwiczówna również jest protoplastką Ewy Horeszkówny z Pana Tadeusza, a stary Ankwicz – stolnika Horeszki.
Kościół położony jest na niewielkim wzniesieniu. Zbudowany z drewna, konstrukcji zrębowej, zewnątrz obity gontami. Kamienna podmurówka osłonięta jest fartuchem gontowym. Więźba dachowa natomiast jest storczykowa. Prezbiterium zwrócone jest na południe, stosunkowo krótkie, zamknięte trójbocznie. Przy nim od strony wschodniej znajduje się zakrystia, zbudowana na planie kwadratu. Nawa jest szersza, prostokątna o stropach płaskich na jednym poziomie. Wnętrze oświetla sześć okien wielokwaterowych z gzymsem nad i podokiennym. Wejście do kościoła znajduje się od północy. Szczyt częściowo jest szalowany deskami, częściowo gontem posiadający jedną kalenicę dla prezbiterium i nawy o lekko wklęsłych połaciach. Na środku dachu znajduje się drewniana wieżyczka, ośmioboczna, ażurowa, zwieńczona baniastym hełmem i krzyżem żelaznym, w której umieszczona jest sygnaturka datowana na XVIII w. Na końcach kalenicy znajdują się drewniane balasy datowane na XVII w.
Wejście stanowią bliźnie odrzwia w kształcie „oślego grzbietu”. Wewnątrz kościoła na ścianach nawy i prezbiterium naszą uwagę zwróci polichromia figuralna i iluzjonistyczna, z pierwszej połowy XVIII wieku. Przedstawia ona niebo, z symbolem oka oraz 7 aniołków z różnymi wyrazami twarzy: od euforii, radości, aż do niepokoju i zagubienia.
Ołtarz główny to piękny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVIII w. W prawym, bocznym ołtarzu znajduje się obraz św. Katarzyny Aleksandryjskiej, w lewym zaś postać św. Stanisława biskupa krakowskiego, wskrzeszającego Piotrowina. Najmłodszym wyposażeniem jest 14 stacji Drogi Krzyżowej, które wykonał jeden z najsłynniejszych ludowych twórców bieszczadzkich – Jędrek Połonina (Andrzej Wasilewski).
W ostatnich latach ta bieszczadzka perła sakralna przeszła szereg zabiegów konserwatorskich.
Tekst i zdjęcia: Łukasz Sztolf
